Berkin’in Gözünden Tirhandil
Ege denince elbette aklımıza birçok şey gelir. Havasından, denizinden tutun da, kendine has yiyeceklere kadar özellikle buralarda yaşayanlar için ap ayrı bir dünyadır Ege. Ve bugün ben bu yazımı yazarken sanırım aklımıza en son gelecek bir şey oldu ve Bodrum’a kar yağdı. Tabiî ki İstanbul’daki gibi hayatı felç edecek kadar değil ama özellikle çocukları oldukça şaşırtacak kadar yağdı. Yüksek noktalarda bir karış kadar olan kar, deniz seviyesine indikçe bir hayli azdı. Bizler de yağan kar seviyesine göre ancak mini minnacık kardan adamlar yapabildik.
Muhtemelen birkaç güne kar olayı yine akıllarımıza en son gelecek şey olacak. Yine zeytin, incir, turizm, deniz ilk akla gelenler olacak. Deniz demişken, orada da hemen Gulet’ler akla gelir. Ama bir de Tirhandil’ler vardır.
Tirhandil tekneler Ege’nin sert rüzgarlı ve dalgalı denizine en uygun tekne modellerinden birisidir. İsmi konusunda farklı kaynaklarda farklı açıklamalar var. Bodrum ağzı ile ismi “Tırhandıl” diye söyleniyormuş. Yunanistan’da “Trechandiri” denilmekteymiş. Trechandiri sözcüğünün, koşu-koşucu anlamına gelen “Trechei” kelimesinden türediği düşünülmekteymiş. Ayrıca Grekçe üçe bir (üçte bir) anlamına gelen triakena kelimesinden türetilen “Trikandini”nin zaman içinde değişmesiyle ortaya çıktığı da söyleniyor.
Eski dönemlerde balıkçılık ve süngercilik alanında çok kullanılan bir model olan Tirhandil’in en büyük özelliği eninin boyunun üçte biri olması. Bunun dışında Tirhandil’ler kullanılan “iki başı bir” tabiri varmış. Bu da başı ve kıçı simetrik, hilal şeklinde bodoslamalarıyla geniş bir karın ve yuvarlak bir gövdeye sahip olduğu anlamına geliyormuş.
Tirhandiller; geniş karnı, sağlam yapısı ve fırtınalara karşı duruşuyla, yıllar boyunca yük taşıma amaçlı kullanılmış. Tarihinin Finikelilere, hatta Mısırlılara kadar uzandığı belirtiliyor. Bodrum’da ise Tirhandil’ler, özellikle mübadele sonrası Giritli’lerin gelişiyle daha çok görülmeye başlamış ve süngerciliğin yaygınlaşması ile birlikte giderek artmış.
Günümüzde Bodrum tersanelerinde Tirhandil tekne imalatı yapılmakta. Ve 2016 yılından itibaren Kış trofesi adı altında Bodrum’da Tirhandil Cup yarışları yapılmakta. Ben de hem izlemek hem de fotoğraf çekmek için basın teknesi ile birlikte bu yarışların bir kaçına katıldım. 6 ayaktan oluşacak 2022 Bodrum Kış trofesinin ilk ayağı 8/9 Ocak tarihleri arasında yapıldı. Kış trofesinin dışında Tirhandil tekneler 33 yıldır düzenlenen The Bodrum Cup yarışlarında da yerlerini alıyor.